Πριν χρόνια μιλούσαμε για τη στιγμή που θα έφτανε ο άνθρωπος στο φεγγάρι: πόσο θα άλλαζε τον άνθρωπο αυτή η επαφή. Και κανείς δε φανταζόταν ότι οι μεγαλύτερες αλλαγές δε θα ήταν αποτέλεσμα κάποιας εξωγήινης δραστηριότητας, αλλά γέννημα ενός τεχνικού επιτεύγματος: του Διαδικτύου.
Έχω ξαναγράψει ότι μας είναι δύσκολο να καταλάβουμε τον αντίκτυπο των μικρών πράξεών μας στο ψηφιδωτό του κόσμου μας. Και ξαφνικά, μέσω της τεχνολογίας φαινομενικά, το ψηφιδωτό αυτό διευρύνεται έτσι ώστε ένα θυμωμένο μας σχόλιο να μπορεί να κάνει το γύρο του κόσμου και να χτυπήσει σε ξένα κεφάλια, με άγνωστες επιπτώσεις. Μία συμβουλή μας μπορεί να γίνει χείρα βοηθείας ή καταδίκη για πολύ περισσότερους ανθρώπους από ότι φανταζόμασταν. Ας δούμε λοιπόν, συνοπτικά, τι άλλαξε (ή μόλις ξεκίνησε να αλλάζει) με το Διαδίκτυο.
Ο τρόπος που μαθαίνουμε: από την ανάκληση στην αναζήτηση. Το Διαδίκτυο καθιστά τη γνώση του πώς να ψάξω για τη γνώση σχεδόν ισοδύναμη με το να την έχω ήδη. Παιχνίδια γνώσεων θα μπορούσαν να αχρηστευτούν, αν είχαμε δίπλα μας έναν υπολογιστή με πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Ήδη, οι υπολογιστές μπορούν αυτόματα μπορούν να εξάγουν γνώση και να μας αντικαταστήσουν σε τέτοια παιγνίδια. Αλλά δεν έχει αλλάξει ακόμη το πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη γνώση.
Ο τρόπος που επικοινωνούμε: από την επαφή στη διεπαφή. Τα γράμματα με το γραφικό χαρακτήρα και τις υπογραφές, έδωσαν τη θέση τους στα e-mails με τα αισθηματεικονίδια (emotes) και τις νέες υπογραφές (signature blocks). Το τηλέφωνο και οι ηλεκτρονικές επεκτάσεις του μετακινούνται από τη διμερή στην πολυμερή συνδιάλεξη και την εικονοκλήση. Οι αποστάσεις που διανύουν τα μηνύματα από άνθρωπο σε άνθρωπο σε δευτερόλεπτα αντιστοιχούν μέχρι και σε ημέρες ταξιδιού για τα μέσα ανθρώπινης μεταφοράς. Δεν άλλαξε όμως η ανάγκη για επικοινωνία.
Ο τρόπος που συνεργαζόμαστε: από την ατομικότητα στην κοινότητα. Στο Διαδίκτυο γεννήθηκαν προσπάθειες που παραδοσιακά θεωρούταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν: λογισμικό ανοικτού κώδικα, κοινότητες ηλεκτρονικής εκμάθησης (e-learning), ιστότοποι για υποστήριξη σε πραγματικό χρόνο (online chatting, remote desktop support, κ.ά.). Εταιρείες έχασαν τον αγώνα της δημοτικότητας από κοινότητες (Firefox εναντίον Internet Explorer), εθελοντές φέρονται να λειτουργούν για κοινό όφελος, αρχικά χωρίς καμία χρηματική ανταμοιβή (Wikipedia, Wikinews, Dmoz Project). Και η λίστα είναι μόλις στην αρχή της. Δεν άλλαξαν, όμως, ακόμη τα στερεότυπά μας απέναντι στην εθελοντική προσφορά.
Ο τρόπος που εκφραζόμαστε: από τον προσωπικό χώρο στον προσωπικό ιστοχώρο. Ο άνθρωπος συνηθίζει να προστατεύει το χώρο που ζει, κινείται και εμφανίζεται. Και, ξαφνικά, με την έλευση του Διαδικτύου, όλα φαίνονται να αναιρούνται. Η δύναμη της ανωνυμίας, η έλλειψη της απευθείας συνδιαλλαγής, η δυνατότητα διόρθωσης και κυρίως η γνώση πως ό,τι γράφεις γίνεται κτήμα όλων, αλλάζει την ισχύ του ενός. Απλοί άνθρωποι γράφουν τα ημερολόγιά τους (ιστολόγια/blogs) και γίνονται γνωστοί (ως προσωνύμια) σε μεγάλες κοινότητες. Εκθέτουμε στο δίκτυο πράγματα και δεδομένα που μέχρι εχθές κρατούσαμε σφιχτά κρυμμένα στον κόρφο μας.
Από την άλλη, συγγραφείς και άλλοι δημιουργοί επιλέγουν να εκθέσουν το έργο τους δωρεάν, μουσικοί εμφανίζονται και εξελίσσονται σε χώρους πολύ μακρινούς από τις παραδοσιακές εταιρείες δισκογραφίας (π.χ., Jamendo, MySpace). Κάθε άνθρωπος μπορεί να γίνει ραδιοφωνικός παραγωγός (π.χ., Shoutcast) σε ένα νέο είδος ραδιοφώνου που διασχίζει όλον τον κόσμο. Κι εγώ βρίσκομαι να γράφω, για ένα κοινό που ποτέ δε γνώρισα. Δεν άλλαξαν, όμως, τα αισθήματα που γεννούν την έκφραση.
Ο τρόπος που αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο: από τη χώρα, στην υφήλιο. Ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν και άλλοι σαν κι εμάς. Μοιραζόμαστε όνειρα με τους πιο μακρινούς και απίθανους "ξένους". Δημιουργούμε κοινότητες, γνωριμίες. Επιδρούμε στις πεποιθήσεις και επιδρούν άλλοι στις πεποιθήσεις μας. Βρισκόμαστε εκτεθημένοι σε ένα νέο κόσμο διαφορετικότητας, ποικιλίας, ομορφιάς και ασχήμιας. Και ο θυμός μας γίνεται θυμός άλλων, οι αγάπες μας αγάπες άλλων, οι σκέψεις μας κοινό αγαθό και βορά όλων. Αλλά ο κόσμος δεν αλλάζει πάντα μόνο με την ηλεκτρονική αλληλεπίδραση.
Για να κλείσω αυτό το μικρό αφιέρωμα στον κόσμο που γεννιέται μέσα στο Διαδίκτυο, θα επιστήσω την προσοχή μας στις μέρες που έρχονται. Ο κόσμος ήταν μία θάλασσα που έμεινε για πολύ καιρό χωρισμένη από κομμάτια γης. Τώρα ανοίγουν διώρυγες που ενώνουν τα κομμάτια ένα ένα. Ρεύματα ανθρώπινα συναντιούνται με τρόπο που κανείς δε γνωρίζει τι θα φέρει. Ας ανοίξουμε τις αγκαλιές μας να δεχτούμε αυτήν την υπέροχη ευκαιρία. Ας ανοίξουμε τα μυαλά μας να δεχτούμε την εξαίσια ροή από σκέψεις. Ας ανοίξουμε τους δρόμους μας, με σκαπανείς τους άγνωστους πολέμους που θα φέρει αυτή η αλλαγή μέσα και έξω από εμάς. Ο κόσμος δε γυρνά πίσω πια.
Έχω ξαναγράψει ότι μας είναι δύσκολο να καταλάβουμε τον αντίκτυπο των μικρών πράξεών μας στο ψηφιδωτό του κόσμου μας. Και ξαφνικά, μέσω της τεχνολογίας φαινομενικά, το ψηφιδωτό αυτό διευρύνεται έτσι ώστε ένα θυμωμένο μας σχόλιο να μπορεί να κάνει το γύρο του κόσμου και να χτυπήσει σε ξένα κεφάλια, με άγνωστες επιπτώσεις. Μία συμβουλή μας μπορεί να γίνει χείρα βοηθείας ή καταδίκη για πολύ περισσότερους ανθρώπους από ότι φανταζόμασταν. Ας δούμε λοιπόν, συνοπτικά, τι άλλαξε (ή μόλις ξεκίνησε να αλλάζει) με το Διαδίκτυο.
Ο τρόπος που μαθαίνουμε: από την ανάκληση στην αναζήτηση. Το Διαδίκτυο καθιστά τη γνώση του πώς να ψάξω για τη γνώση σχεδόν ισοδύναμη με το να την έχω ήδη. Παιχνίδια γνώσεων θα μπορούσαν να αχρηστευτούν, αν είχαμε δίπλα μας έναν υπολογιστή με πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Ήδη, οι υπολογιστές μπορούν αυτόματα μπορούν να εξάγουν γνώση και να μας αντικαταστήσουν σε τέτοια παιγνίδια. Αλλά δεν έχει αλλάξει ακόμη το πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη γνώση.
Ο τρόπος που επικοινωνούμε: από την επαφή στη διεπαφή. Τα γράμματα με το γραφικό χαρακτήρα και τις υπογραφές, έδωσαν τη θέση τους στα e-mails με τα αισθηματεικονίδια (emotes) και τις νέες υπογραφές (signature blocks). Το τηλέφωνο και οι ηλεκτρονικές επεκτάσεις του μετακινούνται από τη διμερή στην πολυμερή συνδιάλεξη και την εικονοκλήση. Οι αποστάσεις που διανύουν τα μηνύματα από άνθρωπο σε άνθρωπο σε δευτερόλεπτα αντιστοιχούν μέχρι και σε ημέρες ταξιδιού για τα μέσα ανθρώπινης μεταφοράς. Δεν άλλαξε όμως η ανάγκη για επικοινωνία.
Ο τρόπος που συνεργαζόμαστε: από την ατομικότητα στην κοινότητα. Στο Διαδίκτυο γεννήθηκαν προσπάθειες που παραδοσιακά θεωρούταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν: λογισμικό ανοικτού κώδικα, κοινότητες ηλεκτρονικής εκμάθησης (e-learning), ιστότοποι για υποστήριξη σε πραγματικό χρόνο (online chatting, remote desktop support, κ.ά.). Εταιρείες έχασαν τον αγώνα της δημοτικότητας από κοινότητες (Firefox εναντίον Internet Explorer), εθελοντές φέρονται να λειτουργούν για κοινό όφελος, αρχικά χωρίς καμία χρηματική ανταμοιβή (Wikipedia, Wikinews, Dmoz Project). Και η λίστα είναι μόλις στην αρχή της. Δεν άλλαξαν, όμως, ακόμη τα στερεότυπά μας απέναντι στην εθελοντική προσφορά.
Ο τρόπος που εκφραζόμαστε: από τον προσωπικό χώρο στον προσωπικό ιστοχώρο. Ο άνθρωπος συνηθίζει να προστατεύει το χώρο που ζει, κινείται και εμφανίζεται. Και, ξαφνικά, με την έλευση του Διαδικτύου, όλα φαίνονται να αναιρούνται. Η δύναμη της ανωνυμίας, η έλλειψη της απευθείας συνδιαλλαγής, η δυνατότητα διόρθωσης και κυρίως η γνώση πως ό,τι γράφεις γίνεται κτήμα όλων, αλλάζει την ισχύ του ενός. Απλοί άνθρωποι γράφουν τα ημερολόγιά τους (ιστολόγια/blogs) και γίνονται γνωστοί (ως προσωνύμια) σε μεγάλες κοινότητες. Εκθέτουμε στο δίκτυο πράγματα και δεδομένα που μέχρι εχθές κρατούσαμε σφιχτά κρυμμένα στον κόρφο μας.
Από την άλλη, συγγραφείς και άλλοι δημιουργοί επιλέγουν να εκθέσουν το έργο τους δωρεάν, μουσικοί εμφανίζονται και εξελίσσονται σε χώρους πολύ μακρινούς από τις παραδοσιακές εταιρείες δισκογραφίας (π.χ., Jamendo, MySpace). Κάθε άνθρωπος μπορεί να γίνει ραδιοφωνικός παραγωγός (π.χ., Shoutcast) σε ένα νέο είδος ραδιοφώνου που διασχίζει όλον τον κόσμο. Κι εγώ βρίσκομαι να γράφω, για ένα κοινό που ποτέ δε γνώρισα. Δεν άλλαξαν, όμως, τα αισθήματα που γεννούν την έκφραση.
Ο τρόπος που αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο: από τη χώρα, στην υφήλιο. Ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν και άλλοι σαν κι εμάς. Μοιραζόμαστε όνειρα με τους πιο μακρινούς και απίθανους "ξένους". Δημιουργούμε κοινότητες, γνωριμίες. Επιδρούμε στις πεποιθήσεις και επιδρούν άλλοι στις πεποιθήσεις μας. Βρισκόμαστε εκτεθημένοι σε ένα νέο κόσμο διαφορετικότητας, ποικιλίας, ομορφιάς και ασχήμιας. Και ο θυμός μας γίνεται θυμός άλλων, οι αγάπες μας αγάπες άλλων, οι σκέψεις μας κοινό αγαθό και βορά όλων. Αλλά ο κόσμος δεν αλλάζει πάντα μόνο με την ηλεκτρονική αλληλεπίδραση.
Για να κλείσω αυτό το μικρό αφιέρωμα στον κόσμο που γεννιέται μέσα στο Διαδίκτυο, θα επιστήσω την προσοχή μας στις μέρες που έρχονται. Ο κόσμος ήταν μία θάλασσα που έμεινε για πολύ καιρό χωρισμένη από κομμάτια γης. Τώρα ανοίγουν διώρυγες που ενώνουν τα κομμάτια ένα ένα. Ρεύματα ανθρώπινα συναντιούνται με τρόπο που κανείς δε γνωρίζει τι θα φέρει. Ας ανοίξουμε τις αγκαλιές μας να δεχτούμε αυτήν την υπέροχη ευκαιρία. Ας ανοίξουμε τα μυαλά μας να δεχτούμε την εξαίσια ροή από σκέψεις. Ας ανοίξουμε τους δρόμους μας, με σκαπανείς τους άγνωστους πολέμους που θα φέρει αυτή η αλλαγή μέσα και έξω από εμάς. Ο κόσμος δε γυρνά πίσω πια.
