20 Οκτ 2013

Τα βιβλία και οι μουσικές που (δεν;) ξέχασα

Η μνήμη μου είναι από τα χαρακτηριστικά μου που δίνουν εξαιρετικές ευκαιρίες για πείραγμα σε φίλους: ξεχνώ εύκολα. Κυρίως τις βραδιές που δεν προλαβαίνω να αναμασήσω ήρεμα το τι συνέβη μέσα στην ημέρα που πέρασε, η ζωή φαίνεται να αποκτά αυτήν τη θολή αίσθηση του κόσμου έξω από το παράθυρο ενός κινούμενου αυτοκινήτου. Θυμόμαστε ότι κάτι συνέβη, αλλά μας ξεφεύγουν οι λεπτομέρειες. Είναι όμως στα αλήθεια έτσι; Ξεχνάμε άραγε ποτέ;

Αυτή μου η αδυναμία να θυμηθώ λεπτομέρειες περνά και στα βιβλία και τη μουσική. Μου είναι δύσκολο να θυμηθώ το όνομα του βιβλίου, το όνομα του συγγραφέα, τον κιθαρίστα, ή το συγκρότημα. Με άλλα λόγια, είμαι παντελώς ανίκανος (ευτυχώς!) να παραστήσω το λόγιο ή το μουσικό παντογνώστη.

Αυτό, από την άλλη, που δεν μπορώ να μεταφέρω, είναι η μοναδική δύναμη με την οποία άλλαξαν μέσα μου τα πάντα οι μουσικές που έχω ακούσει και ακούω. Δεν μπορώ να υποδείξω ή αποδείξω το πώς τα βιβλία μου άλλαξαν και μου αλλάζουν τον τρόπο που σκέφτομαι. Αλλά νομίζω πώς όλο μου το είναι αντανακλά αυτές τις επιδράσεις.

Θυμηθείτε, οι τυχερότεροι από εμάς, το χάδι της μάνας. Και ορκιστείτε, αν το πιστεύετε, ότι η τρυφερότητα αυτή δεν άλλαξε μια για πάντα το πώς βλέπετε τον κόσμο. Εγγυηθείτε, αν το τολμάτε, ότι δεν σας επέτρεψε με τη σειρά σας να δώσετε τρυφερότητα όλα τα επόμενα χρόνια της ζωής σας. Θυμηθείτε παραμύθια που ακούσατε ή τραγούδια που σας σημάδεψαν. Μήπως μέχρι σήμερα δε ζωντανεύουν χορδές μας που φαίνονταν χαμένες για χρόνια;

Είμαστε περίεργα όντα οι άνθρωποι. Πέρα από την επιστήμη, που υποστηρίζει ότι ίσως δεν ξεχνούμε στα αλήθεια, υπάρχει η καθημερινή πρακτική που μας δείχνει ότι κάθε μέρα σφυρηλατούμαστε προς αυτό που θα είμαστε αύριο. Μπορώ να σας εγγυηθώ ότι αν, αντί για Μικρό Ήρωα, Ιούλιο Βερν, παραμύθια του Ναζίμ Χικμέτ, τη Μόμο του Έντε, την επιστημονική φαντασία του Wells, διάβαζα άλλα πράγματα, θα ήμουν κι εγώ αλλιώτικος. Αν αντί για Eloy, Jethro Tull, Rory Gallagher και King Crimson, άκουγα κλασσική μουσική, δε θα ήμουν ο ίδιος. Δε θα ήμουν καλύτερος ή χειρότερος. Απλώς θα ήμουν άλλος.

Δηλώνω υπεύθυνα ότι κάθε αχνάρι τέχνης που ακολούθησα στη ζωή μου με άλλαξε με τρόπο ριζικό, αμετάκλητο (και πιθανώς δύσκολα μετρήσιμο). Για αυτό θεωρώ ότι κάνουμε κάτι πολύ λάθος: δε μεγαλώνουμε τα παιδιά μας μέσα στην τέχνη. Αυτό το αναπόσπαστο στοιχείο ανθρωπιάς, όλο αυτό το μεγαλείο της επικοινωνίας που είναι εφικτό μόνο μέσα από την τέχνη δέχεται καίρια πλήγματα:
το ευτελίζουμε, το ανάγουμε σε είδος πολυτελείας ή το πραγματευόμαστε ως γνώση.


Αντί να μοιραστούμε έντεχνες στιγμές με τους ανθρώπους γύρω μας, συχνά καυχόμαστε για τις γνώσεις μας πάνω στην τέχνη. Λες και η μουσική είναι τα ονόματα των καλλιτεχνών της, λες και το διήγημα είναι ο συγγραφέας του... Πριν τη γνώση έρχεται η διαίσθηση να ανοίξει το δρόμο. Και, για τη διαίσθηση, χρειάζεται η εμπειρία.

Για αυτό τη μουσική έχει νόημα να την αφουγκράζεσαι, όχι να την αποστηθίζεις. Τη ζωγραφική να την αφήνεις να εντυπώνεται, όχι να την σχολιάζεις. Το διήγημα να το αγαπάς, όχι να το θυμάσαι. Το ποίημα να το νιώθεις, όχι να το απαγγέλλεις. Το θέατρο να το βιώνεις. Και όλα αυτά μέσα από το μοναδικό, προσωπικό πρίσμα σου. Δεν είναι όλα τα έργα για όλους τους ανθρώπους το ίδιο, όπως και δεν είναι όλοι οι άνδρες για όλες τις γυναίκες (και το αντίστροφο). Και αυτό δεν είναι κακό: είναι μία ακόμη περίτρανη έκφανση της μοναδικότητάς μας.

Μέσα από αυτές τις λίγες σκέψεις επιδιώκω (πέρα από το να απολογηθώ για την αδύνατη μνήμη μου) να μοιραστώ μία πρόταση: αν κάθε μπαρ είχε ένα μουσικό, αν κάθε πλατεία είχε μία έκθεση φωτογραφίας ή μία ανοιχτή πινακοθήκη, και κάθε τοίχος ήταν ένα μικρό σινεμά ή μία βιβλιοθήκη, θα ήμασταν αλλιώτικοι. Αλλιώτικοι με αυτόν το μοναδικό, ανεξήγητο και ανεξίτηλο τρόπο που μόνο η τέχνη μπορεί να καταφέρει. Χωρίς επιτηδευμένα έργα, ελιτίστικους σκοπούς και εσκεμμένες υπερβολές: με τη μεγαλοσύνη και την απλότητα της τέχνης που γεννιέται από μία ψυχή, και αυγαταίνει και εξελίσσεται σε χίλιες άλλες. Με την τέχνη που γεννιέται από την ανάγκη και μεγαλύνεται από την αγάπη και τη μοιρασιά. Με την Τέχνη.