3 Νοε 2014

Ο πλούτος και η αποψίλωση

Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ μία έντονη τάση για αποψίλωση: δασών, μουσικών, βιβλίων, οραμάτων, ονείρων, διεκδικήσεων. Εδώ θα εστιάσω σε λίγες μόνο από αυτές τις αποψιλώσεις.
Άκουσα πριν αρκετό καιρό μία διασκευή του τραγουδιού "You are in the army now", που εγώ είχα αγαπήσει ήδη διασκευασμένο από τους Status Quo. Το μόνο κομμάτι που ακουγόταν στη διασκευή ήταν το ρεφραίν. Σημειώνω ότι οι στίχοι που είχαν αφαιρεθεί μιλούσαν "απλώς" για τα ψέματα που λέγονται για να επιστρατευτούν νέοι, για τα ψεύτικα όνειρα που γεννούν στους στρατευμένους για εύκολη, άνετη ζωή, για το σοκ της προσγείωσης στην πραγματικότητα στο πεδίο της μάχης, για τη συνείδηση που σε πολεμάει με κάθε πυροβολισμό.
Άκουσα πριν λιγότερο καιρό μία διαφήμιση με το υπέροχο "I'd love to change the world", γυμνό και ντροπιασμένο χωρίς τα λόγια του. Χωρίς τα λόγια του που μιλούν για το ρατσισμό και την εναντίωση στην αλλαγή και τη διαφορετικότητα, τις αδικίες του κόσμου, την άδικη καταστροφή. Τα λόγια που μιλούν για τη φρίκη μιας εποχής, τότε που το ο πόλεμος στο Βιετνάμ μεσουρανούσε. Μόνο ένα ρεφραίν για επένδυση στη διαφήμιση, για αυξημένη κατανάλωση...
Στην αρχή μίας μίξης τραγουδιών, με έντονο ρυθμό, άκουσα να κρύβεται η αρχή του ονειρικού Dawn, το πανέμορφο "Awakening" που με συντρόφεψε πολλές, κουρασμένες νύχτες δουλειάς. Xωρίς όμως την ομορφιά της ιστορίας που διηγείται το Dawn ως σύνολο. Ένα λουλούδι, έξω από το λιβάδι του.
Στην οθόνη του κινηματογράφου είδα να εκτυλίσσεται το "Αστέρι του Βορρά" (γνωστό και ως "The Golden Compass") χωρίς τη βαθιά κριτική που βρίσκει κανείς στο βιβλίο ενάντια στη θρησκοληψία και τους θρησκευτικούς θεσμούς. Ένα ακόμη χουλιγουντιανό περιπετειώδες κινηματογραφικό μεγαλούργημα για τους πολλούς.
Οι Άθλιοι, ως μιούζικαλ με "μεγαλειώδες" cast, δεν έχει τίποτε από τον πόνο, το σεβασμό, την αγωνιώδη αναζήτηση για αλήθεια, τη μοναδική κριτική οπτική, την ιστορική ζωντάνια, τη διαμαρτυρία του βιβλίου (που έχω τη χαρά στα 36 μου χρόνια να πρωτοσυναντώ).
Κι όμως, έχω δικαίωμα βλέποντας την ταινία να λέω ότι "ναι,  ξέρω τον Ουγκό", ακούγοντας μία διαφήμιση να λέω "ναι, ξέρω το I'd love to change the world" και πάει λέγοντας.
Αυτό είναι ψέμα και ψευδαίσθηση. Γίνομαι απλώς κι εγώ καταναλωτής στα ψίχουλα του πνευματικού πλούτου που έμειναν μετά την αποψίλωση. Μετά την εμπορευματοποίηση.

Οι ιδεολογίες, τα όνειρα, οι ελπίδες τα τελευταία χρόνια κρίνονται ελαφριά τη καρδία ως "αποτυχημένα", "παρωχημένα", "γραφικά", ως γεννήματα άρνησης ή αποφυγής. Οι θρησκείες και τα θεμελιώδη φιλοσοφικά, υπαρξιακά ερωτήματα που ζητούν απάντηση περιγράφονται ως "ανούσια", "ψευδή", "αποπροσανατολιστικά", "ανεδαφικά".
Αυτό που με στενοχωρεί πιο πολύ είναι ότι κρίνουμε χωρίς να γνωρίζουμε. Χωρίς αληθινά να γνωρίζουμε. Συνήθως έχουμε αντίληψη μίας όψης, μίας οπτικής, μίας ευρέως προβαλλόμενης εικόνας των πραγμάτων. Μία σύνοψη, μία περίληψη, μία αναζήτηση στο Internet και δύο λεπτά ανάγνωσης, ένας παντογνώστης δημοσιογράφος, έναν αποτυχημένος εκπρόσωπος μίας ιδέας, ενός ονείρου, ένας καπηλευτής μίας θρησκείας είναι αρκετά για να σχηματίσουμε γνώμη για πράγματα που μπορεί να χρειαστούν μία ζωή για να γίνουν αντιληπτά.
Στον "Ξεχωριστό Γουιλ Χάντινγκ" υπάρχει μία σκηνή όπου ένας ψυχολόγος ξεγυμνώνει προκλητικά την αδυναμία της γνώσης να μιλήσει για την εμπειρία.
Η γνώση μπορεί να είναι δύναμη, η εμπειρία μπορεί να γίνει σεβασμός. Η γνώση μπορεί να φέρνει έπαρση, η εμπειρία μπορεί να γίνει ταπείνωση.

Στη σύντομη ζωή μας φροντίζουν να μας ταΐζουν με σύντομα, κατευναστικά ψέματα. Οι μεγάλες επενδύσεις του ανθρώπου σε πνεύμα, δημιουργία, ανατροπή, συνοψίζονται και εκχυδαΐζονται σα μαδημένα λουλούδια, σαν ομορφιά χωρίς συστολή, σαν εξυπνάδα χωρίς σοφία.

"Επιστροφή στις ρίζες" είναι η πράξη του να διαβάσεις στην παράδοση τους συμπυκνωμένους πόνους, τις αγωνίες, τις κραυγές των προγόνων σου για να μην κάνεις τα ίδια λάθη. Είναι το να αναζητάς το τι ειπώθηκε, τι τραγουδήθηκε, τι αναπαραστάθηκε, τι βιώθηκε, για να το μοιράζεσαι, να το γεύεσαι, να το αγαπάς ή να το μισείς.
Και αυτή η παράδοση δεν μπορεί με μία ανάγνωση να σου πει αυτά που χρειάζεσαι. Αυτή η παράδοση δεν περιγράφεται με δυο κουβέντες, γραπτές ή προφορικές. Αυτή η παράδοση βιώνεται στο δρόμο, στη γιορτή, στο πένθος, στη λειτουργία και στον αφορισμό, στη διεκδίκηση, την ήττα και τη νίκη, στη συζήτηση και την αμφισβήτηση.  
Η παράδοση είναι η ευκαιρία να αδράξεις το υφαντό των προπατόρων σου και να υφάνεις τη δική σου συγκομιδή από την κλωστή της ζωής. Και αυτός ο πλούτος είναι δικός μας όσο είναι και όλων των γενεών, όσο είναι και όλων των ανθρώπων. Ας μην τον αφήνουμε να σπαταλιέται χωρίς αντιστάθμισμα. Ας δημιουργήσουμε, αντί να μιμηθούμε, ας αξιολογήσουμε αντί να δεχτούμε, ας εμπλουτίσουμε αντί να σκυλέψουμε.