Η επιστήμη είναι το γυμνό παιδί της αναζήτησης. Έχει το σχήμα και τα γνωρίσματα της γνώσης, αλλά είναι στεγνή και άχρωμη. Η εμπειρία είναι ο ζεστός μανδύας και τα παπούτσια που μπορούν να φανούν πολύτιμα μέσα για να πάει η αναζήτηση παραπέρα. Η αγάπη είναι όλη η ομορφιά που μπορεί να έχει ποτέ η γνώση και όλη η επαφή με το σύμπαν μας. Και ο έρωτας είναι η κινητήριος δύναμη που μπορεί να κάνει την αναζήτηση να φτάσει ένα βήμα πιο κοντά στην αλήθεια.
Όταν προσπαθεί κάποιος να μιλήσει για τον άνθρωπο μέσα από το πρίσμα της επιστήμης, μιλά για το φαινόμενο και για τις μετρήσεις. Περιγράφει αδρά έναν άνθρωπο που ποτέ δεν υπήρξε (το "μέσο άνθρωπο") με λέξεις και όρους που θυμίζουν ελάχιστα πράγματα από την καθημερινή συνύπαρξή μας. Για χάρη της γενικότητας και στο βωμό του "όλα τα άλλα ίδια", η επιστήμη καλείται (και οφείλει) να μιλήσει για όλα αυτά που είναι προσεγγιστικά σωστά. Είναι σωστά σε έναν κόσμο που ποτέ δεν υπήρξε. Ευτυχώς, τα ίδια αυτά "προσεγγιστικά" πράγματα μπορούν ικανοποιητικά να φωτίσουν το μεγάλο ημιφωτισμένο διάδρομο της ζωής μας. Η επιστήμη είναι ένα σεντόνι που αφήνει πάντα τα πόδια μας παγωμένα, γιατί είναι μικρότερη από τον άνθρωπο και μικρότερη και από όλα όσα καλείται να περιγράψει. Και οφείλει να θυμάται αυτά τα όριά της.
Η εμπειρία είναι η χαρά των αισθήσεων και το πανηγύρι της ερμηνείας. Είναι η οδός που μας οδηγεί στον αυριανό εαυτό μας χωρίς επιστροφή. Είναι η επαλήθευση και η απόρριψη της θεωρίας στα πλαίσια του δικού μας μικρόκοσμου. Η εμπειρία είναι το τζάμι του δικού μας παραθύρου με θέα στον κόσμο. Δε βλέπει "μέσους", αλλά αληθινούς ανθρώπους. Είναι όμως ρατσίστρια και βγάζει συμπεράσματα που τα γενικεύουμε συχνά σε "πανανθρώπινες αλήθειες", όταν ο εγωισμός μας μάς ξεστρατίζει. Η εμπειρία είναι το άρωμα ενός κόσμου που δεν έχουμε δει ακόμη ολόκληρο. Είναι η εντύπωση, η θύμιση και η απερίγραπτη συνύπαρξη όλων των εικόνων, των ρυθμών και ακουσμάτων που γαλουχούν το μυαλό μας και διαμορφώνουν μοναδικά τη διαίσθησή μας.
Η αγάπη είναι για την αναζήτηση ό,τι ο σεβασμός για τη σχέση. Είναι προϋπόθεση ουσίας. Όποιος αγαπά τη γνώση δεν τη βιάζει, δεν τη διεκδικεί ως κτήμα, δεν την υποβαθμίζει, δεν την πετά στα γουρούνια. Όποιος αναζητά την αλήθεια με αγάπη, δε ζητά να της βάλει στολίδια ή ταμπέλες. Δε ζητά να είναι αυτός που την πρωτοβρήκε, ούτε να είναι η αλήθεια ό,τι ποτέ ο ίδιος υπολόγισε. Σέβεται όλους όσους περιγράφουν κομμάτια της αλήθειας που βρήκαν, χωρίς να περιμένει όλοι να έχουν την ίδια γνώμη. Αξιώνει την επιστήμη, αλλά σέβεται την εμπειρία. Η αγάπη για τη γνώση είναι η ελπίδα ότι αύριο θα συνεχίζουμε ακόμη την αναζήτηση.
Ο έρωτας για την αναζήτηση είναι η υπέρβαση της λογικής και η παθιασμένη θυσία. Δεν μπορούν όλοι να ερωτευτούν την αναζήτηση και δεν πρέπει. Ο ερωτευμένος δεν έχει όρια και λογική. Οι αντοχές του γεννιούνται από την εκρηκτική του επιθυμία για αλήθεια. Κάθε βήμα προς την αλήθεια φέρει την οδύνη του επομένου. Ο έρωτας είναι η ακρότητα του ενός που τραβάει το σύνολο των υπολοίπων. Ο έρωτας υπερβαίνει τα πεπατημένα, ορθώνεται και καταρρίπτεται, μόνο για να ξαναπροσπαθήσει αύριο. Ο έρωτας είναι το ανικανοποίητο χρέος του αναζητητή. Δεν περιμένει κατανόηση και λύπηση από κανέναν. Υπάρχει γιατί δεν μπορεί αλλιώς, ακόμη και όταν όλοι οι άλλοι την κατακρίνουν.
Όλα αυτά τα γράφω γιατί συχνά με λυπεί που οι άνθρωποι ξεχνούν αυτές τις πλευρές της αναζήτησης. Η εποχή μας θεοποιεί την επιστήμη και υπονομεύει την εμπειρία και την αγάπη. Και προσποιείται ότι έρωτας υπάρχει μόνο στη σεξιστική του έκφραση και μόνο για διαφυλικές σχέσεις. Σε αυτόν τον ευλογημένο κόσμο, θεωρώ ότι είναι σημαντικό κάποιες φορές να κρατάμε τα μάτια μας μακριά από μικροσκόπιο της επιστήμης, για να μη χάσουμε το όλο. Είναι σημαντικό να μην κρίνουμε τη ζωή από το παράθυρο της προσωπικής μας εμπειρίας, γιατί χάνουμε την πολύτιμη γνώση όλων των εμπειριών που μοιράζονται μέσα από την παράδοση και την επικοινωνία. Είναι σημαντικό να αγαπούμε την αναζήτηση γιατί αυτή η αγάπη δίνει ελπίδα και νόημα στη μεταλαμπάδευση της γνώσης. Είναι σημαντικό να συγχωρούμε και να συμπάσχουμε με τους ερωτευμένους της γνώσης, γνωρίζοντας πάντα ότι είναι αυτός ο έρωτας (με όλα τα λάθη και τις υπερβολές) που μπορεί κάποια στιγμή να μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην αλήθεια.
Και να μην ξεχνούμε ότι όλα τα παραπάνω είναι στιγμές που τα υπερβαίνουμε, με τον πιο υπέροχο τρόπο, με τα μάτια της ελπίδας και της πίστης. Και χωρίς αυτές τις υπερβάσεις, που είναι το σκίρτημα της ψυχής προς ότι δε θα μπορέσει ποτέ να γνωρίσει μόνη, η ζωή δε θα ήταν ζωή, αλλά υπολογισμός.
Όταν προσπαθεί κάποιος να μιλήσει για τον άνθρωπο μέσα από το πρίσμα της επιστήμης, μιλά για το φαινόμενο και για τις μετρήσεις. Περιγράφει αδρά έναν άνθρωπο που ποτέ δεν υπήρξε (το "μέσο άνθρωπο") με λέξεις και όρους που θυμίζουν ελάχιστα πράγματα από την καθημερινή συνύπαρξή μας. Για χάρη της γενικότητας και στο βωμό του "όλα τα άλλα ίδια", η επιστήμη καλείται (και οφείλει) να μιλήσει για όλα αυτά που είναι προσεγγιστικά σωστά. Είναι σωστά σε έναν κόσμο που ποτέ δεν υπήρξε. Ευτυχώς, τα ίδια αυτά "προσεγγιστικά" πράγματα μπορούν ικανοποιητικά να φωτίσουν το μεγάλο ημιφωτισμένο διάδρομο της ζωής μας. Η επιστήμη είναι ένα σεντόνι που αφήνει πάντα τα πόδια μας παγωμένα, γιατί είναι μικρότερη από τον άνθρωπο και μικρότερη και από όλα όσα καλείται να περιγράψει. Και οφείλει να θυμάται αυτά τα όριά της.
Η εμπειρία είναι η χαρά των αισθήσεων και το πανηγύρι της ερμηνείας. Είναι η οδός που μας οδηγεί στον αυριανό εαυτό μας χωρίς επιστροφή. Είναι η επαλήθευση και η απόρριψη της θεωρίας στα πλαίσια του δικού μας μικρόκοσμου. Η εμπειρία είναι το τζάμι του δικού μας παραθύρου με θέα στον κόσμο. Δε βλέπει "μέσους", αλλά αληθινούς ανθρώπους. Είναι όμως ρατσίστρια και βγάζει συμπεράσματα που τα γενικεύουμε συχνά σε "πανανθρώπινες αλήθειες", όταν ο εγωισμός μας μάς ξεστρατίζει. Η εμπειρία είναι το άρωμα ενός κόσμου που δεν έχουμε δει ακόμη ολόκληρο. Είναι η εντύπωση, η θύμιση και η απερίγραπτη συνύπαρξη όλων των εικόνων, των ρυθμών και ακουσμάτων που γαλουχούν το μυαλό μας και διαμορφώνουν μοναδικά τη διαίσθησή μας.
Η αγάπη είναι για την αναζήτηση ό,τι ο σεβασμός για τη σχέση. Είναι προϋπόθεση ουσίας. Όποιος αγαπά τη γνώση δεν τη βιάζει, δεν τη διεκδικεί ως κτήμα, δεν την υποβαθμίζει, δεν την πετά στα γουρούνια. Όποιος αναζητά την αλήθεια με αγάπη, δε ζητά να της βάλει στολίδια ή ταμπέλες. Δε ζητά να είναι αυτός που την πρωτοβρήκε, ούτε να είναι η αλήθεια ό,τι ποτέ ο ίδιος υπολόγισε. Σέβεται όλους όσους περιγράφουν κομμάτια της αλήθειας που βρήκαν, χωρίς να περιμένει όλοι να έχουν την ίδια γνώμη. Αξιώνει την επιστήμη, αλλά σέβεται την εμπειρία. Η αγάπη για τη γνώση είναι η ελπίδα ότι αύριο θα συνεχίζουμε ακόμη την αναζήτηση.
Ο έρωτας για την αναζήτηση είναι η υπέρβαση της λογικής και η παθιασμένη θυσία. Δεν μπορούν όλοι να ερωτευτούν την αναζήτηση και δεν πρέπει. Ο ερωτευμένος δεν έχει όρια και λογική. Οι αντοχές του γεννιούνται από την εκρηκτική του επιθυμία για αλήθεια. Κάθε βήμα προς την αλήθεια φέρει την οδύνη του επομένου. Ο έρωτας είναι η ακρότητα του ενός που τραβάει το σύνολο των υπολοίπων. Ο έρωτας υπερβαίνει τα πεπατημένα, ορθώνεται και καταρρίπτεται, μόνο για να ξαναπροσπαθήσει αύριο. Ο έρωτας είναι το ανικανοποίητο χρέος του αναζητητή. Δεν περιμένει κατανόηση και λύπηση από κανέναν. Υπάρχει γιατί δεν μπορεί αλλιώς, ακόμη και όταν όλοι οι άλλοι την κατακρίνουν.
Όλα αυτά τα γράφω γιατί συχνά με λυπεί που οι άνθρωποι ξεχνούν αυτές τις πλευρές της αναζήτησης. Η εποχή μας θεοποιεί την επιστήμη και υπονομεύει την εμπειρία και την αγάπη. Και προσποιείται ότι έρωτας υπάρχει μόνο στη σεξιστική του έκφραση και μόνο για διαφυλικές σχέσεις. Σε αυτόν τον ευλογημένο κόσμο, θεωρώ ότι είναι σημαντικό κάποιες φορές να κρατάμε τα μάτια μας μακριά από μικροσκόπιο της επιστήμης, για να μη χάσουμε το όλο. Είναι σημαντικό να μην κρίνουμε τη ζωή από το παράθυρο της προσωπικής μας εμπειρίας, γιατί χάνουμε την πολύτιμη γνώση όλων των εμπειριών που μοιράζονται μέσα από την παράδοση και την επικοινωνία. Είναι σημαντικό να αγαπούμε την αναζήτηση γιατί αυτή η αγάπη δίνει ελπίδα και νόημα στη μεταλαμπάδευση της γνώσης. Είναι σημαντικό να συγχωρούμε και να συμπάσχουμε με τους ερωτευμένους της γνώσης, γνωρίζοντας πάντα ότι είναι αυτός ο έρωτας (με όλα τα λάθη και τις υπερβολές) που μπορεί κάποια στιγμή να μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην αλήθεια.
Και να μην ξεχνούμε ότι όλα τα παραπάνω είναι στιγμές που τα υπερβαίνουμε, με τον πιο υπέροχο τρόπο, με τα μάτια της ελπίδας και της πίστης. Και χωρίς αυτές τις υπερβάσεις, που είναι το σκίρτημα της ψυχής προς ότι δε θα μπορέσει ποτέ να γνωρίσει μόνη, η ζωή δε θα ήταν ζωή, αλλά υπολογισμός.
