Δε θα μπω στις γνωστές λεπτομέρειες περί οικονομικής κρίσης, γιατί επαφίεμαι σε όλους τους υπόλοιπους που έκαναν δουλειά τους να εκπέμπουν σήμα κινδύνου, με κάθε τρόπο και σε κάθε κατεύθυνση. Θα κάνω όμως έναν πολύ σύντομο απολογισμό, γιατί χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να μπορέσω να στηρίξω μία θέση μου:
Η ανηθικότητα δεν ανταμοίβεται.
Και για να προλάβω όλους αυτούς που, φαινομενικά δικαίως, θα πουν ότι την ανηθικότητα των λίγων την πληρώνουν οι πολλοί έχω κάποια σχόλια.
Πόσες φορές βρεθήκαμε να πολεμάμε για τα δίκαιά μας; Όχι με την τυφλή "συνδικαλιστική" πρακτική του "διεκδικώ 2πλάσια για να τα βρούμε στη μέση", ούτε με την υποκριτική, φαύλη και αστήρικτη αυθαιρεσία της άρνησης, χωρίς αντιπρόταση. Αν κάτι δε μου αρέσει, οφείλω να αντιπροτείνω, αλλιώς είμαι απλώς ένας παράγοντας παρεμπόδισης σε οποιαδήποτε πορεία. Είμαι ένας εκ του ασφαλούς ελεγκτής ξένων πρακτικών. Ή, από την άλλη, εκφράζω τα στενά συντεχνιακά μου συμφέροντα με τρόπο που να φέρονται ενδεδυμένα με το ένδυμα της μαχητικότητας και της αντι-κυβερνητικής πρακτικής.
Από την άλλη, πόσες φορές ασκήσαμε λάθος την εξουσία μας της ψήφου, με την κοντόφθαλμη άποψη "δεν υποστηρίζω όποιον δεν έχει ελπίδα να βγει"; Πότε πραγματικά συλλογικά καταφερθήκαμε προς τους εξουσιάζοντες που, με τη δική μας συμμετοχή, βοήθεια και στήριξη, βιάζουν κατά συρροή την έννοια, τη χρησιμότητα και την ανθρωπιστική ουσία του κράτους;
Και για να φτάσω στο σημαίνον προκείμενο:
Πόσες φορές γίναμε μάρτυρες, άπραγοι και σιωπηροί συνήγοροι, σε ανήθικες περιστάσεις, ή και - ακόμη χειρότερα - δεν επικροτήσαμε το ανήθικο ως "ξύπνιο" ή "ευρηματικό";
Αγνοήσαμε χιλιάδες χρόνια, πολλούς θανάτους, πάμπολλα γραπτά και αναρίθμητες εμπειρίες που υποδεικνύουν ότι η εφαρμογή ηθικής στην πράξη, είναι προς όφελος όλων. Η αυτοθυσία, ο αλτρουισμός, η αλληλοπροσφορά και αλληλοϋποστήριξη, η θέση του κοινού καλού πάνω από το προσωπικό, δεν είναι ιδεαλισμός: είναι ρεαλισμός. Το να ρωτάς τον πρωθυπουργό γιατί πληρώνεται τόσα περισσότερα από έναν εργάτη, δεν είναι λαϊκισμός: είναι λογική. Το να αναγνωρίζεις τον κιτρινισμό του τύπου και να επιθυμείς να αναιρεθεί, δεν είναι ιδεατή πραγματικότητα, αλλά συγκεκριμένος στόχος. Το δικαίωμα σε δωρέαν υγεία, παιδεία και προσωπικές δυνατότητες εξέλιξης δεν διαπραγματεύεται εν όψει οποιουδήποτε αριθμητικού στόχου σε οικονομικές δοξασίες και θεωρίες. Δεν είναι προϊόν ανταλλαγής το αν θα ζήσει μία οικογένεια ή όχι σε αντάλλαγμα με την οικονομική ευμάρεια: ας δουλέψουμε όλοι παραπάνω για να ζήσει, κι ας μην είναι η δική μας οικογένεια.
Δε θα περιγράψω (με βάση τις γνώσεις και τη γνώμη μου) τις λεπτές αποχρώσεις του τι είναι ηθική και τι όχι, που δεν κάνουν τη διαφορά, αλλά απλώς μας εμποδίζουν να φτάσουμε στο στόχο μας. Προτείνω να μην το κάνετε κι εσείς. Δε θα μιλήσω για το μέχρι πού μπορεί να φτάσουν οι προσπάθειές μας, γιατί δεν είναι πλέον θέμα συζήτησης το αν πρέπει να προσπαθήσουμε: απλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Και όσοι δεν αντέχουν, ας αφήσουν τουλάχιστον αυτούς που προτίθενται να δράσουν, να το κάνουν χωρίς αποσπάσεις.
Αν είμαστε ηττημένοι, ας μείνουμε σιωπηλοί μέχρι κάποιος να καταφέρει να μας κινήσει από το τέλμα μας. Αν είμαστε εξουθενωμένοι ας ζητήσουμε βοήθεια, με αυτογνωσία, όχι απαιτώντας αλλά παρακαλώντας.
Αν είμαστε ανήθικοι, τότε εύχομαι από τα βάθη της ψυχής μου να μας αλλάξει η προσπάθεια των αρίστων για το καλύτερο. Και αν δεν καταφέρουμε ή δε θέλουμε να αλλάξουμε, τότε μακάρι να μας εξορίσουν για να μην κάνουμε άλλο κακό.
Αν είμαστε ανήθικοι, τότε εύχομαι από τα βάθη της ψυχής μου να μας αλλάξει η προσπάθεια των αρίστων για το καλύτερο. Και αν δεν καταφέρουμε ή δε θέλουμε να αλλάξουμε, τότε μακάρι να μας εξορίσουν για να μην κάνουμε άλλο κακό.
Αν είμαστε αυτοί που πιστεύουν στο ότι τα πράγματα αλλάζουν, απλώς και μόνο γιατί ένας άνθρωπος βάδισε ένα βήμα παραπέρα, τότε ήρθε η ώρα να γίνει το βήμα. Και το βήμα είναι και η ανταμοιβή. Και αν δεν μπορούμε να κάνουμε το βήμα, να ετοιμάσουμε με ευλάβεια και προσοχή το παιδί μας, ώστε αν θέλει να το κάνει.
Σε ένα κόσμο πολύπλοκων συστημάτων, η λεπτή ισορροπία που εξασφαλίζει την ομαλή συνύπαρξη δεν είναι τόσο πολύπλοκη. Η καλή πρόθεση, η ανεκτικότητα στο διαφορετικό, οι ευγενείς πρακτικές με στόχο το κοινό όφελος είναι ο δρόμος. Η δράση είναι το βήμα. Η μηδενική ανοχή σε φαινόμενα ανηθικότητας είναι η ασπίδα σε έναν δύσκολο πόλεμο.
Είναι ντροπή να εκφράζει κάποιος την προσωπική του ήττα ως ρεαλισμό: "όλοι τα παίρνουν", "όλοι κοιτάνε τον εαυτό τους". Ψέμματα. Οι νέοι μας έρχονται να διαψεύσουν χρόνια προπαγάνδας από εμάς τους ίδιους: ανθίζει ο (πραγματικός) εθελοντισμός, γεννιούνται καλλιτέχνες έξω από τα σάπια κανάλια της προώθησης, δημιουργούνται ομάδες δράσης, άνθρωποι χτίζουν οικογένειες και επιβιώνουν παρά τα σαθρά θεμέλια της κοινωνίας. Παντού λάμπουν άνθρωποι, απλώνοντας το φως τους γύρω.
Ας ανοίξουμε τα μάτια, ας ανοίξουμε τις καρδιές μας, ας περιφρουρήσουμε τα σύνορα της ηθικής μας που τόσα χρόνια αφήσαμε να την λεηλατήσουν. Τώρα είναι η ώρα, όπως και πάντα ήτανε.
