Ισορροπίες: Κεφάλαιο πρώτο - Ιδιωτικότητα και Ανωνυμία

Στο νέο μας κόσμο, όπως τον βιώνουμε με όλες τις εντυπωσιακές του προόδους, συστροφές και διαστροφές, ένας νέος πρωταγωνιστής, ιδιαίτερος, κάνει τελευταία την διφορούμενη εμφάνισή του: η ανωνυμία. Η διτή διάσταση της ανωνυμίας έχει να κάνει, όπως σε πληθώρα άλλων πραγμάτων, με τη χρήση της.

Το να παραμείνεις ανώνυμος, με την έννοια της προστασίας των προσωπικών σου δεδομένων, της ιδιωτικότητας, είναι πλέον πρόκληση. Αυτό ισχύει για τους ακόλουθους βασικούς λόγους:

• Άγνοια. Νομίζουμε ότι μόνο εμείς και οι φίλοι μας χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που υπάρχουν για μας διάσπαρτες στο Διαδίκτυο. Επίσης, θεωρούμε απίθανο να είναι δυνατόν να συνδυαστούν αυτές οι πληροφορίες, ώστε να δημιουργήσουν ένα πλήρες παζλ που αντικατοπτρίζει εμάς.
• Ανευθυνότητα: Δε διαβάζουμε ή, εν γνώσει μας, διαβάζουμε βιαστικά όλους τους όρους χρήσης (Terms of use) και τις πολιτικές απορρήτου (βλ. privacy policy) που μας προβάλλονται από ιστοτόπους και μας ζητάται η συγκατάθεση.
• Συνήθεια: Πράγματα όπως μηνύματα αλυσίδας (βλ. chain e-mails) έχουν μπει στις καθημερινές πρακτικές μας, χωρίς αντίληψη του τι κάνουμε. Κακές αρχές και πρακτικές χρήσης του Διαδικτύου, αλλάζουν πολύ δύσκολα.

Θα πάρω λοιπόν τον δύσκολο ρόλο να ανοίξω τα χαρτιά της επιστήμης υπολογιστών: είναι εφικτό εώς πανεύκολο να αναζητήσεις πληροφορίες για ένα άτομο στο Διαδίκτυο (δείτε εδώ, εδώ και εδώ για παραδείγματα ολοκληρωμένων εργαλείων και πρακτικών για αναζήτηση προσωπικών στοιχείων).

•  Πληροφορίες όπως το e-mail σε αναρτήσεις (comments) σε ιστοσελίδες μπορούν να παρέχουν πληροφορίες που αφορούν πράγματα όπως: πολιτικές πεποιθήσεις, προτιμήσεις, και άλλα. Με άλλα λόγια, το e-mail μου αποτελεί μία ωραιότατη προσωπική υπογραφή, που μπορεί κάποιος να συσχετίσει με κείμενα, ιστοτόπους, σχόλια και άλλα συναφή.
• Τα στοιχεία που δίνω σε εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, Linked-In, κτλ.)  είναι ορατά σε τρίτους και, συγκεκριμένα, στις εφαρμογές που χρησιμοποιώ. Υπάρχει και η αντίστοιχη προειδοποίηση, κάθε φορά που πάω π.χ. να παίξω ένα νέο παιγνίδι. Δηλαδή, ένα εύκολο πράγμα που έχει να κάνει κάποιος για να μαζέψει πληθώρα πληροφοριών σχετικών με ανθρώπους είναι να φτιάξει ένα παιγνίδι για το Facebook. Όλοι όσοι το χρησιμοποιήσουν, συμφωνούν στο να μοιράζεται ο δημιουργός τα (κάποια) δεδομένα τους.
• Υπάρχουν άνθρωποι και υπηρεσίες που είναι δουλειά τους να αναλύουν και να μελετούν δημοσιεύσεις σε εργαλεία όπως το Twitter (βλ. εδώ για παράδειγμα). Επίσης, υπάρχουν ολόκληροι τομείς της επιστήμης που ασχολούνται με αυτήν την ανάλυση, για να εξάγουν πληροφορίες για τάσεις και συναισθήματα σχετικά με θέματα/εταιρείες/γεγονότα (βλ. εδώ, εδώ και εδώ για ορισμούς, παραδείγματα και σχετικά εργαλεία "ανάλυσης συναισθήματος").

Συμπέρασμα:
Μην βάζετε στο Διαδίκτυο ότι θεωρείτε ότι δεν πρέπει να μοιράζεται όλος ο κόσμος. Αν το κάνετε, μην ψάχνετε για αποδιοπομπαίους τράγους όταν θα έχετε προβλήματα ιδιωτικότητας.

Στο άλλο άκρο της πλάστιγγας, υπάρχει η κακή χρήση της ανωνυμίας. Συνήθως, η χρήση αυτή σχετίζεται με την κακόβουλη έκφραση γνώμης υπό την αιγίδα της ανωνυμίας. Εδώ ο χρήστης του Διαδικτύου οχυρώνεται, πίσω από ιστοτόπους που επιτρέπουν τη δημοσίευση ανωνύμων σχολίων ή ειδήσεων. Στα πλαίσια της φημολογίας, μία ψευδής είδηση αποκτά αξία μόνο και μόνο επειδή "υπάρχει και στο Ίντερνετ". Όταν αυτή η είδηση είναι εστιασμένη ως επίθεση, τότε η ανωνυμία γίνεται ο στηρικτικός λίθος της αδιαφάνειας.

Η ανωνυμία, που οδηγεί στην ανικανότητα εντοπισμού της πηγής, θα πρέπει να μας προβληματίζει. Η προσωπική γνώμη είναι η ουσία της έκφρασης. Και η προσωπική γνώμη δεν πρέπει να είναι ανώνυμη, δηλαδή απρόσωπη. (Φυσικά καταλαβαίνω αντικειμενικές δυσκολίες σε απολυταρχικά καθεστώτα, αλλά και εκεί ο προσωπικός λόγος έχει μεγαλύτερη δύναμη, πιθανώς ανάλογη και με το ρίσκο που προκαλεί.) Για αυτό έχει νόημα να εκφράζουμε τη γνώμη μας, γνωρίζοντας ότι οι άλλοι τη συσχετίζουν με εμάς. Έχοντας τη συνείδηση και την ευθύνη αυτής της έκφρασης. Αν θεωρούμε ότι δεν είμαστε έτοιμοι για αυτήν την ευθύνη, απλώς ας μην εκφραστούμε δημόσια.

Η ελευθερία και η διατήρησή της, στη σκέψη, στο λόγο και στην πράξη, δεν μπορεί και δεν πρέπει να στηρίζονται σε υπεκφυγές,  μισόλογα και παρασκηνιακούς ομιλητές. Το προσωπικό στίγμα του καθενός μας είναι αυτό που διαμορφώνει κομμάτι κομμάτι το μωσαϊκό του κόσμου. Το να έχεις βήμα σημαίνει ευθύνη. Για αυτό πρέπει η ανωνυμία να αντιμετωπίζεται με προσοχή και επιφύλαξη στην έκφραση γνώμης, κυρίως αν αυτή η γνώμη είναι προσωπική επίθεση ή λίβελλος. Και για τον ίδιο λόγο, κάθε βήμα ανωνύμων ρητόρων πρέπει να κρίνεται ως προς τη λειτουργία και τον αντίκτυπό του από όλους εμάς, που δε θέλουμε να είμαστε έρμαια της φήμης.